Eigen geld op de gemeenschappelijke rekening

Terugname eigen gelden of vergoedingsrekening

Een onderwerp dat vaak ter sprake komt bij de verdeling bij echtscheiding: een van de echtgenoten ontving tijdens het huwelijk eigen gelden en wil die bij echtscheiding gerecupereerd zien.

Binnen het wettelijk huwelijksvermogensstelsel is eigen aan elke echtgenoot: de goederen die men al van voor het huwelijk had en hetgeen men tijdens het huwelijk verkreeg via schenking of uit een nalatenschap. Daarnaast geldt er ook een wettelijk vermoeden van gemeenschap: alle goederen waarvan het eigen karakter niet is bewezen, worden vermoed gemeenschappelijk te zijn.

Wanneer een echtgenoot bewezen eigen goederen heeft, kunnen deze worden gebruikt om andere eigen goederen mee te verwerven (zaaksvervanging), via wederbelegging (roerend of onroerend). De goederen blijven dan eigen.

Werden de eigen gelden geïnvesteerd in de gemeenschap of door het gezin verbruikt tijdens het huwelijk, dan bestaat er een recht op vergoeding. Het burgerlijk wetboek voorziet compensatie voor vermogensverschuivingen tussen het eigen en het gemeenschappelijk vermogen tijdens het huwelijk. 

Individualiseerbaar of vermengd

Verschillende scenario’s zijn denkbaar.

– Het eigen vermogensbestanddeel is nog individualiseerbaar: het geld is gestort op een welbepaalde rekening, waar verder geen transacties op gebeurden, of het werd wederbelegd in een ander eigen vermogensbestanddeel dat nog individualiseerbaar is. Het geld, of het vermogensbestanddeel dat ermee werd gefinancierd, behoort toe (en blijft na het huwelijk toebehoren) aan het eigen vermogen van deze echtgenoot. Het wordt dus niet verdeeld tussen de echtgenoten in het kader van de echtscheiding.

– Het eigen geld is niet meer individualiseerbaar, doordat het werd gestort op een rekening waarop ook gemeenschappelijke gelden staan en doordat daar een vermenging met gemeenschapsgelden is gebeurd. Let wel: het titularisschap van een rekening valt niet noodzakelijk samen met het vermogensrechtelijk statuut van die rekening. Een rekening geopend op naam van één van de echtgenoten kan ook een gemeenschappelijke rekening zijn. Gezien het wettelijk vermoeden van gemeenschap (art. 2.3.22, §3 BW) behoort elke rekening tot het gemeenschappelijk vermogen, tenzij een echtgenoot het bewijs levert van het eigen karakter ervan.

Wanneer de eigen gelden inderdaad zijn opgenomen in het gemeenschappelijk vermogen, is dit gemeenschappelijk vermogen vergoeding verschuldigd aan het eigen vermogen van de echtgenoot aan wie destijds de eigen gelden toebehoorden (art. 2.2.45 BW). Evenwel rust hier een dubbele bewijslast op de echtgenoot die vergoeding vordert: niet enkel moet het eigen karakter van het geld worden bewezen, maar ook moet men bewijzen dat het geld in de gemeenschap is gevallen en daarmee onomkeerbaar werd vermengd.

Rechtspraak Hof van Cassatie

Na het arrest van 21 januari 2011 bestond lange tijd de meerderheidsinterpretatie dat bewijs van de storting op een gemeenschappelijke rekening volstond als weerlegbaar vermoeden van vermenging. De terugvorderende echtgenoot kon dus volstaan met het bewijs van het eigen karakter van de gelden en de storting ervan op de gemeenschappelijke rekening.

Het arrest van het Hof van Cassatie van 4 september 2020 verstrengde het standpunt met betrekking tot deze bewijslast. Het Hof stelde daarbij duidelijk dat de bewijslast wel degelijk ligt bij de echtgenoot die vergoeding vordert. Deze echtgenoot moet niet enkel de storting op de gemeenschappelijke rekening bewijzen, maar ook de vermenging van de eigen gelden met de gemeenschappelijke gelden. Het bewijs van de vermenging werd dus een zelfstandige bewijsvereiste, nààst het bewijs van het eigen karakter van de gelden en de storting ervan op de gemeenschappelijke rekening. Wel bleef het uitgangspunt behouden dat niet moet worden aangetoond welk concreet voordeel het gemeenschappelijk vermogen heeft gehaald uit de vermenging met eigen gelden.

Dezelfde verstrengde visie werd nadien opnieuw bevestigd in een arrest van 17 maart 2022. 

De feiten waren als volgt: een echtgenote, gehuwd onder het wettelijk stelsel, verkreeg eigen gelden uit de nalatenschap van haar vader en uit de verkoop van een eigen onroerend goed. Deze gelden werden gestort op een bankrekening op eigen naam van deze echtgenote. Deze rekening werd gebruikt om gemeenschappelijke kosten te betalen. Daarnaast werd ook haar loon op deze rekening gestort.

Zowel de rechtbank van eerste aanleg als de rechter in graad van beroep oordeelden dat daarmee het recht op vergoeding was bewezen. Het Hof van Cassatie volgde deze beslissing en verwierp het cassatieberoep. Tegelijk greep het Hof deze kans aan om te verduidelijken wat juist onder ‘vermenging’ wordt verstaan: Het dient te gaan om een ‘onomkeerbare vermenging’ ingevolge bewerkingen op de bankrekening zodat de eigen gelden niet langer individualiseerbaar zijn en daadwerkelijk in het gemeenschappelijk vermogen zijn terechtgekomen. 

Wat begrijpen we dan onder een ‘onomkeerbare vermenging’? Volgens het Hof kan het bewijs ervan worden geleverd aan de hand van feitelijke vermoedens. 

Zo kan er dus alvast sprake zijn van vermenging wanneer de eigen gelden terechtkomen op een rekening waarvan nadien ook gemeenschappelijke kosten of huishoudelijke kosten zijn betaald en waarop het loon van een echtgenoot werd gestort.

Belangrijk om weten, is dat niet elke bewerking op de rekening tot een onomkeerbare vermenging leidt. Stel dat op de rekening maandelijks een gedeelte van de (gespaarde) beroepsinkomsten worden gestort, zonder dat er verder nog andere (uitgaande) transacties plaatsvinden, of stel dat er intresten op de eigen gelden bij op de rekening worden gestort, dan kunnen de eigen gelden voldoende individualiseerbaar blijven toebehoren aan deze echtgenoot. Ook wanneer er wel uitgaande betalingen vanuit de rekening gebeuren, is er niet noodzakelijk sprake van een onomkeerbare vermenging. Het zou bijvoorbeeld kunnen dat de uitgevoerde betalingen zeer duidelijk zijn aan te rekenen, hetzij op de gemeenschappelijke gelden, hetzij op de eigen gelden. Het kan dan zijn dat de eigen gelden voldoende individualiseerbaar zijn gebleven, ook al gebeurden er nog een aantal betalingen vanuit de rekening.

In de praktijk

Dit lijkt dus tot twee mogelijke uitkomsten te kunnen leiden op het moment van de echtscheiding.

– Ofwel zijn de eigen gelden duidelijk individualiseerbaar gebleven en vallen ze als onderdeel van het eigen vermogen van deze echtgenoot buiten de verdeling bij echtscheiding. 

– Ofwel werden de eigen gelden vermengd met gemeenschappelijke gelden waardoor ze niet meer individualiseerbaar zijn en geeft dat aanleiding tot vergoeding aan die echtgenoot. 

Dit zou het geval kunnen zijn wanneer op de rekening transacties gebeurden waarvan niet met voldoende zekerheid te bepalen is of deze zijn aan te rekenen op de gemeenschappelijke gelden of op de eigen gelden. Om in dit geval een vergoedingsaanspraak te kunnen bewijzen, zal de vorderende echtgenoot dus de rekeningsuittreksels moeten voorleggen waaruit de latere transacties blijken. 

In de praktijk blijkt echter vaak dat men niet meer over die rekeninguittreksels beschikt…

– In sommige gevallen slaagt de echtgenoot er dus niet in om het bewijs van onomkeerbare vermenging te leveren én is het geld ook niet meer als een eigen goed individualiseerbaar aanwezig op het moment van de echtscheiding. 

Ingevolge de verstrengde rechtspraak van het Hof van Cassatie, zal de echtgenoot die vergoeding vordert in zo’n geval geen vergoeding voor de eigen gelden bekomen.

Omwille van het vermoeden van gemeenschap is het dus heel belangrijk om eigen gelden goed afgescheiden te houden van gemeenschappelijke gelden, of toch minstens ervoor te zorgen dat de eigen gelden duidelijk traceerbaar blijven.

Bij gebrek aan huwelijksovereenkomst die de vergoedingsregels voor een welbepaalde schenking vastlegt, of rekeninguittreksels die de vermenging van de gelden aantonen op grond van de latere geldbewegingen op de rekening, riskeert men immers geen aanspraak te kunnen maken op vergoeding bij vereffening en verdeling na echtscheiding. In het kader van een echtscheiding door onderlinge toestemming is er in zo’n situatie vaak wel nog ruimte om tot een vergelijk te komen, waarbij de echtgenoot misschien niet alles maar toch een gedeelte van de gelden kan recupereren.

Aspecten van vereffening en verdeling bij EOT

Hoewel de regels van vereffening en verdeling na echtscheiding niet gelden voor de verdeling in een EOT-overeenkomst, gaan we als scheidingsprofessional toch vaak ‘over het muurtje kijken’. Cliënten willen weten wat hun rechten en plichten zijn, en willen zich een beeld kunnen vormen van wat de uitkomst na een procedure EOO zou zijn. Het is ook belangrijk dat zij daarover grondig geïnformeerd zijn. Enkel op die manier komen zij tot een weloverwogen en gedragen akkoord bij EOT. Twijfel je soms aan de toepassing van de verdelingsregels? Zoek je naar manieren om deze wettelijke spelregels binnen te brengen in de onderhandelingen over een EOT-overeenkomst?

Schrijf je in voor de opleiding op dinsdag 28 mei 2024!

We hebben het een ganse dag over een aantal belangrijke regels rond vereffening en verdeling van huwelijksvermogen, zoals we die in onze dagelijkse bemiddelingspraktijk ook tegenkomen:

• verdeling van vermogenswaarde binnen groepsverzekeringen en professionele vennootschappen
• vergoedingsrekeningen en herwaarderingsprincipes
• verrekening van ontvangen schenkingen
• de uitkering tussen ex-echtgenoten
• de woonstvergoeding
• de invloed van een eventueel huwelijkscontract
• bijzonderheden in geval de echtgenoten zijn gehuwd onder scheiding van goederen