Echtscheiding door onderlinge toestemming: een notariele akte nodig?

Een EOT-overeenkomst kan opgesteld worden door een notaris, een advocaat of een bemiddelaar. In welke gevallen is het nu noodzakelijk of aangewezen om ook de notaris in te schakelen? 

Een onroerend goed?

Wanneer een onroerend goed, bijvoorbeeld de gezinswoning, deel uitmaakt van het gemeenschappelijk vermogen moet (ook) de notaris ingeschakeld worden. Over welke situaties gaat dit?

• Partijen kunnen ervoor kiezen om de gezinswoning te verkopen aan een derde, de notaris zal die akte (de verkoopakte) moeten verlijden. Als de verkoop gebeurt vóór de EOT-overeenkomst, dan is er verder geen tussenkomst meer nodig van de notaris voor de EOT-overeenkomst. Er is namelijk geen onroerend goed meer in de huwgemeenschap. Wanneer partijen bij het indienen van hun verzoekschrift nog een woning in de huwgemeenschap hebben, maar van plan zijn om deze te verkopen, dan heeft men in principe geen notariële akte nodig. Er is geen reden tot hypothecaire overschrijving van het voornemen tot verkoop. Toch zijn er rechtbanken die de voorlegging van een notariële akte zullen vereisen om het echtscheidingsdossier te aanvaarden.

• Als partijen beslissen om het onroerend goed in onverdeeldheid te behouden, hebben zij hiervoor ook een notariële akte nodig.

• Tot slot kan het zijn dat partijen de gezinswoning willen toebedelen aan een van hen. Ook in dat geval hebben ze een notaris nodig die deze afspraken opneemt in een akte toebedeling. 

De bemiddelaar en de notaris kunnen afspreken om elk hun deel te doen. Dat wil zeggen, het is niet nodig dat de notaris een volledige EOT-overeenkomst notarieel opmaakt. De bemiddelaar kan de volledige overeenkomst met de partijen opmaken, inclusief de afspraken over de toebedeling van het onroerend goed. De notaris neemt de afspraken rond de toebedeling over in een notariële akte om vervolgens ook te worden overgeschreven in de registers van de AAPD (hypotheekkantoor).

Beide professionals nemen dan best elk in hun akte/overeenkomst een verwijzing op naar de tekst van de ander. Dit zou voor een notaris bij voorbeeld volgende tekst kunnen zijn:

Partijen verklaren een onderhandse overeenkomst voorafgaand aan de echtscheiding door onderlinge toestemming te hebben getekend op … (datum),waarin ze zowel hun vermogensrechtelijke als hun familierechtelijke afspraken hebben opgenomen.

Deze notariële akte zal samen met de onderhandse overeenkomst één geheel vormen, en beide zullen dus niet los van mekaar gelezen of begrepen kunnen worden. 

Vandaag verschijnen partijen voor de notaris om hun afspraken aangaande de toebedeling van de onroerende goederen zoals overeengekomen in het voormelde onderhandse document, te hernemen en te bevestigen in onderhavige notariële akte, met het oog op de overschrijving ervan zoals omschreven in artikel 1287 Gerechtelijk Wetboek in fine. 

Deze toebedeling vindt plaats onder de opschortende voorwaarde van het definitief worden van de echtscheiding door onderlinge toestemming op basis van de voormelde onderhandse regelingsovereenkomst.

Een afschrift van deze akte van toebedeling zal samen met een exemplaar van de afzonderlijke onderhandse overeenkomst als bijlage worden gevoegd bij het verzoekschrift tot echtscheiding door onderlinge toestemming.

De bemiddelaar die de onderhandse EOT-overeenkomst opmaakt zou het volgende kunnen opnemen:

Het onroerend goed … (aanvullen met beschrijving) wordt toebedeeld aan partij X/Y, verder ook genoemd “de overnemer”.

Partijen voorzien hieronder hun afspraken met betrekking tot de toebedeling van het onroerend goed en bevestigen dat zij deze afspraken in een notariële akte, te verlijden voor notaris …, zullenbevestigen. De notariële akte zal samen met deze onderhandse overeenkomst één geheel vormen, en beide zullen dus niet los van mekaar gelezen of begrepen kunnen worden. Een afschrift van de akte van toebedeling zal samen met een exemplaar van de onderhavige overeenkomst als bijlage worden gevoegd bij het verzoekschrift tot echtscheiding door onderlinge toestemming.

Een persoonlijke uitkering tussen ex-echtgenoten?

Stel, er is geen onroerend goed in de huwgemeenschap. De gezinswoning bevindt zich bijvoorbeeld in een vennootschap, of is een eigen goed van een van de echtgenoten. Is er in dat geval tussenkomst van een notaris noodzakelijk?

Neen, de onderhandse overeenkomst opgemaakt door de bemiddelaar voldoet in dat geval perfect.  Het is wel belangrijk om aan partijen het verschil in uitvoerbaarheid uit te leggen. Nemen we het voorbeeld van een persoonlijke uitkering tussen ex-echtgenoten die is afgesproken in de EOT-overeenkomst.

Als deze afspraak is opgenomen in een notariële akte dan kan de uitkeringsgerechtigde de overeenkomst meteen gedwongen ten uitvoer leggen en dus bijvoorbeeld een gerechtsdeurwaarder vragen om beslag te leggen. Een tussenstap bij de rechtbank om een uitvoerbare titel te bekomen is niet nodig. Wanneer de overeenkomst is opgenomen in een onderhandse overeenkomst, dan zal men eerst via de rechtbank moeten om voor recht te horen zeggen dat de persoonlijke uitkering betaald moet worden conform de gemaakte afspraken in de onderhandse EOT-overeenkomst.

De uitvoerbare kracht van de notariële akte is evenwel niet zaligmakend. Ook als de overeenkomst in de notariële vorm werd opgemaakt, is een nauwkeurige omschrijving van de betaalverplichting noodzakelijk. De overeenkomst moet het bedrag van de schuldvordering bepalen, of minstens toelaten dat het bedrag ervan op objectieve wijze kan worden bepaald. Er mag dus geen mogelijkheid van (ernstige) betwisting over de modaliteiten van de verbintenis zijn.

En daar zit hem vaak het probleem. Als uitvoering noodzakelijk wordt na de echtscheiding, dan is dat dikwijls omdat een van de partijen meent dat er gewijzigde omstandigheden zijn, of omdat er discussies zijn in verband met de interpretatie van de overeenkomst. In dat geval zal men sowieso (notariële akte of niet) aan de rechtbank moeten vragen om uitspraak te doen over de betwiste aspecten van de EOT-overeenkomst.

Een onderhoudsuitkering voor kinderen?

Een onderhandse overeenkomst inzake onderhoudsgeld voor kinderen heeft sowieso uitvoerbare kracht: de rechtbank homologeert namelijk de afspraken voor de minderjarige (opgelet, niet voor de meerderjarige) kinderen als onderdeel van het echtscheidingsvonnis, zodat deze afspraken uitvoerbare kracht krijgen. 

Bovendien voorziet de wet ook in een ontvangstmachtiging wanneer de onderhoudsbijdrage voor de kinderen niet stipt wordt voldaan, zodat de effectieve tenuitvoerlegging op een eenvoudige manier kan gebeuren.