De motivering van de kinderalimentatieovereenkomst bij EOT

Wettelijke parameters

Artikel 1321 § 1, 2e lid van het Gerechtelijk Wetboek bepaalt dat ouders bij een overeenkomst tot vaststelling van een onderhoudsbijdrage voor hun kinderen een aantal van de wettelijk vastgelegde parameters (art. 1321 § 1 Ger.W.) waarop ze zich gebaseerd hebben om tot een overeenkomst te komen, moeten opnemen. Ook moeten ze verduidelijken op welke manier ze die parameters in acht hebben genomen (art. 1321 § 2 Ger.W.)
Toen met de wet van 21 december 2018 de bepalingen van artikel 1321 van het Gerechtelijk Wetboek werden gewijzigd, stonden vele scheidingsprofessionals hier eerder terughoudend tegenover. De idee dat deze bepaling afbreuk zou doen aan de wilsautonomie van partijen in het kader van een EOT was sterk aanwezig.
Het zeer snel door de rechtbanken ingevoerde ‘modelformulier’ dat bij elke overeenkomst hoorde te zitten, deed daar ook geen goed aan.

Rechtszekerheid

Evenwel biedt deze wettelijke bepaling niet alleen duidelijkheid aan rechters die x aantal jaar na de EOT-overeenkomst een beoordeling moeten maken van een verzoek tot wijziging, maar ook biedt deze bepaling rechtszekerheid aan de partijen bij de overeenkomst.
De verplichting van artikel 1321 Ger.W. is tweeledig. Elke overeenkomst moet een aantal parameters vermelden waarop partijen zich gebaseerd hebben, én moet verduidelijken hoe die parameters in acht werden genomen. Een overeenkomst waarin het ene en/of het andere ontbreekt is niet rechtsgeldig.
En dat is in feite maar goed ook.
Wanneer de familierechtbank op een bepaald moment na de echtscheiding een vraag tot herziening van de onderhoudsbijdrage moet beoordelen, zal zij de criteria moeten kunnen achterhalen op grond waarvan de initiële onderhoudsbijdrage bij EOT-overeenkomst werd vastgelegd.
Hoe concreter partijen hun afspraken hebben verantwoord, hoe groter de kans dat er bij een later wijzigingsverzoek rekening wordt gehouden met de specifieke beweegredenen van de partijen destijds. Elke herziening zal namelijk een vergelijking veronderstellen tussen de situatie op dag van het oorspronkelijke akkoord en de situatie op het moment dat de herziening wordt gevraagd.
De wet laat toe dat partijen bij overeenkomst zich beperken tot het opnemen van ‘een deel van’ de parameters. De motiveringsverplichting voor partijen bij overeenkomst is dus minder verregaand dan de verplichting die geldt voor rechterlijke beslissingen tot vaststelling van onderhoudsbijdragen. De rechter die een onderhoudsbijdrage vastlegt, moet daarbij àlle parameters afvinken, waar de partijen bij overeenkomst zich strikt gezien kunnen beperken tot één of twee ervan.
Toch is het duidelijk de bedoeling van de wetgever dat alle relevante parameters aangehaald én gemotiveerd worden ter rechtvaardiging van de gemaakte afspraken. Enkel zo kan een later wijzigingsverzoek correct worden beoordeeld door een rechtbank.
De bepaling is van dwingend recht. Partijen kunnen dus niet in onderling akkoord verzaken aan de motivering. Dit houdt in dat de rechter aan wie gevraagd wordt om de overeenkomst aangaande de onderhoudsbijdragen te bekrachtigingen, moet nagaan of deze voldoet aan de vereisten van artikel 1321, § 1, 2e lid en § 2 Ger.W. Zo niet, zal de overeenkomst niet gehomologeerd worden.

Hof van Cassatie
Het Hof van Cassatie zet de puntjes op de i in verband met de behoorlijke opmaak van kinderalimentatieovereenkomsten en verwerking van de parameters die artikel 1321 van het Gerechtelijk Wetboek voorziet, in een arrest van 7 maart 2022.
Het Hof oordeelt dat de appelrechter moet nagaan of de in artikel 1321 § 1, 2e lid Ger.W. opgenomen parameters in acht werden genomen én of deze parameters werden gemotiveerd zoals artikel 1321 § 2 lid Ger.W het voorziet. Indien dat niet zo blijkt te zijn, mag de overeenkomst niet gehomologeerd worden. Zou dat toch gebeuren, dat kan de gehomologeerde overeenkomst later nog worden aangevochten. Hoewel een akkoordvonnis in de regel niet vatbaar is voor beroep, gaat dit dus niet op voor een EOT-overeenkomst die niet gemotiveerd werd. Het Hof van Cassatie oordeelt in het genoemde arrest van 7 maart 2022 dat deze regel geen standhoudt wanneer het gaat om de homologatie van een overeenkomst die niet voldoet aan een wettelijke bepaling van dwingend recht.Deze rechtspraak benadrukt nogmaals het belang van een grondige en correcte motivering van de kinderalimentatieovereenkomst. Deze moet getuigen van de in artikel 1321 § 1-2 bedoelde oefening.
Partijen zijn er niet bij gebaat dat hun overeenkomst het risico loopt onwettig te worden verklaard.
Uit bovenstaande cassatierechtspraak blijkt dat het voor elke scheidingsprofessional van belang is om de bepalingen van art. 1321 § 1, 2e lid en § 2 Ger.W. correct toe te passen en op te nemen in de overeenkomst.
Dit is om meer dan een reden van belang.
De scheidingsprofessional beschermt er enerzijds de partijen mee in geval er later door een van hen een verzoek tot wijziging zou ingediend worden. Door de correcte motivering zal de rechter geïnformeerd zijn over de redenen die ten grondslag lagen aan hun overeenkomst en dus de vergelijking met de nieuwe situatie correcter kunnen maken.
Het is anderzijds ook een professionele verantwoordelijkheid om geen overeenkomsten ter homologatie voor te leggen die, ofwel niet zouden gehomologeerd worden, ofwel indien ze (foutief) toch zouden gehomologeerd geweest zijn, nadien vatbaar zijn voor beroep en onwettig zou worden verklaard.

1. P. SENAEVE, “Wijzigingen aangaande de onderhoudsbijdragen en de bijdragen in de buitenge- wone kosten voor kinderen. Commentaar bij titel 6 van de wet van 21 december 2018”, T.Fam. 2019, 85, nr. 29.
2.  Cass. 7 maart 2022, C.21.0430.N
3.  S. MOSSELMANS, “Actualia inzake partner- en kinderalimentatie”, in Personen-en familierecht, Themis school voor postacademische juridische vorming, nr. 123, Brussel Intersentia 2023, 139.