Birdnesting als verblijfsregeling na de scheiding? Vergeet de overeenkomst tot behoud van onverdeeldheid voor de woning niet

Wanneer ouders gaan scheiden, moeten zij een verblijfsregeling uitwerken voor hun minderjarige kinderen. Dat kan gaan van een week om week regeling (of een gelijkmatig verdeeld verblijf met meerdere wissels) tot een systeem waarbij de kinderen bijvoorbeeld elke veertien dagen een weekend bij de andere ouder verblijven. De ouders zijn vrij om een verblijfsregeling uit te werken die past, voor hen en voor hun kinderen.

Birdnesting

Soms kiezen ouders voor een verblijfsregeling bij wijze van birdnesting: een vorm van verblijfsco-ouderschap waarbij de kinderen in de ouderlijke woning verblijven en de ouders zelf, volgens een bepaald schema, met de kinderen in het huis verblijven en de zorg voor hun rekening nemen.

In plaats van een afwisselend verblijf van de kinderen bij elk van de ouders, wordt hier voorzien dat de ouders afwisselend bij de kinderen verblijven in de gezamenlijk aangehouden woning. De ouders voorzien elk een eigen woonst waar zij verblijven wanneer het de beurt is van de andere ouder om met de kinderen in de gezamenlijke woning verblijven. 

Vaak zal de keuze voor dit systeem dus ook gepaard gaan met een overeenkomst tot behoud van onverdeeldheid van de gezinswoning.

Een systeem van birdnesting komt in de praktijk vooral voor bij een gelijkmatig verdeeld verblijf, maar in principe kan dit bij gelijk welke verblijfsregeling worden toegepast.

Voor- en nadelen?

Birdnesting is sterk gericht op de behoeften van het kind. De kinderen kunnen hun leven voortzetten in hun bekende thuisomgeving en hoeven dus niet te pendelen tussen twee huizen. 

Maar van de ouders vraagt het veel. De ex-partners blijven een huis (en dus een huishouden) delen en moeten minstens een bepaalde communicatie en verstandhouding aanhouden. Een aantal ergernissen die men ervaarde tijdens de relatie kunnen door die gedeelde huishouding blijven opspelen.

Birdnesting is in het algemeen duur: er zijn in totaal drie huizen te betalen in plaats van twee. Maar de ouders kunnen de kosten van de eigen woonst anderzijds ook wel lager houden: de eigen woonst kan bescheiden zijn aangezien de kinderen er niet verblijven. Er moeten ook geen dubbele aankopen gebeuren: kleren, speelgoed, bedden enzovoort zijn ter beschikking in de gedeelde woonst. Sommige ouders kiezen ervoor ook het nieuwe verblijf te delen: één appartement waar zij afwisselend verblijven wanneer ze niet bij de kinderen zijn.

Tijdelijke oplossing

Birdnesting wordt vaak opgevat als een tijdelijke overgangsregeling. Het geeft de kinderen de kans om geleidelijk aan de nieuwe situatie te wennen. Bovendien ervaren de ouders aan den lijve wat later aan de kinderen wordt gevraagd: heen en weer verhuizen tussen twee plekken, spulletjes steeds opnieuw inpakken en uitladen…

Maar er zijn ook ouders die op langere termijn voor dit systeem kiezen. Zeker in dat geval moeten de afspraken goed worden doorgesproken en moet de regeling over de kinderen naadloos afgestemd zijn op de overeenkomst tot behoud van onverdeeldheid van de woning.

Behoud van onverdeeldheid

In de praktijk zal een verblijfsregeling met birdnesting gepaard gaan met het aanhouden van een mede-eigendom van de gezinswoning.

Het is belangrijk dat de afspraken over het verblijf van de kinderen goed zijn afgestemd op de overeenkomst over het behoud van onverdeeldheid. 

Bij wijze van voorbeeld zou de formulering van die afspraken er als volgt kunnen uitzien:

Behoud van onverdeeldheid

Intentie en termijn

Partijen wensen de gezinswoning niet toe te bedelen noch te verkopen maar in onverdeeldheid te houden tot het jongste kind 21 jaar is geworden. Het nagestreefde doel/nut van de onverdeeldheid is erin gelegen om de kinderen de stabiliteit van hun vertrouwde omgeving te bieden en hen niet te laten pendelen tussen twee woningen. Partijen willen deze stabiliteit aan de kinderen bieden door gedurende de periode van onverdeeldheid afwisselend bij de kinderen in de woning te verblijven volgens een systeem van birdnesting, zoals verder uiteengezet onder de verblijfsregeling voor de kinderen.

Afwisselend gebruik

Vanaf heden en zolang het bedongen behoud van onverdeeldheid duurt, delen de partijen het genot en gebruik van de woning.
Zoals voormeld, opteren partijen met betrekking tot de verblijfsregeling van hun kinderen voor een gelijkmatig verdeeld verblijf in de vorm van birdnesting. Dit houdt in dat zij beiden om beurten, week-om-week, samen met de kinderen in de voormalige gezinswoning verblijven, met wisselmoment – behoudens andersluidend onderling akkoord – elke week op maandag om 16 uur. Tijdens die momenten wordt aan de partij die de week met de kinderen in de woning verblijft, het rustige genot van de woning toegekend en zal betreding van de woning door de andere enkel kunnen na voorafgaande afspraak, behoudens noodgevallen (bv. risico op grote schade aan de eigendom bij niet-onmiddellijk optreden, noodgeval in verband met de kinderen). 

Tijdens de periodes van verblijf stelt elke partij alleen alle daden van behoud en voorlopig beheer in verband met de woning. Voor andere daden van beheer en voor alle daden van beschikking, is voorafgaand overleg en akkoord tussen partijen vereist.

Elk van de partijen verbindt er zich toe de woning “als een voorzichtige en redelijke persoon” te gebruiken, de woning te onderhouden, en geen veranderingen aan te brengen zonder voorafgaand akkoord tussen partijen.

Verdeling van de kosten

Gedurende deze periode van gedeeld gebruik van de woning, blijven partijen samen instaan voor alle kosten verbonden aan de woning: 

a) de gebruikelijke bewonerskosten: alle nutsvoorzieningen; klein onderhoud; de premies voor brandverzekering; de onroerende voorheffing; 

b) de aflossing van het hypothecair krediet dat partijen afsloten met … (bank).

Partijen blijven samen instaan voor de kosten van grote herstellingswerken en overige kosten met de woning verbonden.

Voor deze uitgaven overleggen partijen voorafgaandelijk. Partijen dienen onderling tot een akkoord te komen over de persoon die de werken zal uitvoeren, mogelijk na het aanvragen van een aantal offertes.

Verblijfsregeling voor de kinderen

De ouders opteren voor een gelijkmatig verdeelde huisvesting van de kinderen in de vorm van birdnesting. Dit houdt in dat zij beiden, om beurten, week-om-week, samen met de kinderen in de voormalige gezinswoning verblijven, met wisselmoment – behoudens andersluidend onderling akkoord – elke week op maandag om 16 uur, waarbij de ouder die de voorafgaande week de woning, samen met de kinderen, heeft betrokken, de woning verlaat en de ouder die de daaropvolgende week met de kinderen in de woning zal verblijven, in de woning terugkeert. Vader verblijft bij de kinderen in de even weken en moeder verblijft bij de kinderen in de oneven weken. 

Fiscale aandachtspunten

Het opzetten van een verblijfsregeling in de vorm van birdnesting heeft consequenties op het vlak van de fiscale aftrekbaarheid van de betaalde onderhoudsgelden voor de kinderen.

Aan de aftrekbaarheid van de betaalde onderhoudsbijdrage zijn voorwaarden verbonden: zo mag de betaler van de onderhoudsbijdrage geen deel uitmaken van het gezin van het kind voor wie betaald wordt. De beoordeling of kinderen deel uitmaken van het gezin van de betaler van de onderhoudsbijdrage is steeds een feitenkwestie en durft al eens aanleiding te geven tot discussie.  Het risico bestaat dat de fiscus geen aftrek van de betaalde onderhoudsbijdrage toestaat omdat de birdnesting aanzien wordt als slechts een tijdelijke verwijdering van een van de ouders, waarbij de beide ouders nog steeds samen met hun kinderen één gezin uitmaken.