Evenwicht in EOT-akten: juridische grenzen aan “spijt achteraf”
Wanneer is er sprake van gekwalificeerde benadeling bij EOT-akten?
In een arrest van het Hof van Beroep te Antwerpen van 28 mei 2024 werd een interessante vraag onderzocht: wanneer kan een regeling uit een EOT-akte achteraf nog worden aangevochten op basis van “misbruik van omstandigheden” – de nieuwe naam voor wat voorheen als “gekwalificeerde benadeling” bekendstond?
De feiten in deze zaak
Een man die op het moment van de echtscheiding in behandeling was voor een depressie, meende dat hij in de EOT-overeenkomst (gekwalificeerd) benadeeld was. Zijn vrouw bekwam de gezinswoning zonder opleg, terwijl hij moest blijven meebetalen aan de lening en de schuldsaldoverzekering.
Hij voelde zich achteraf tekortgedaan en riep misbruik van omstandigheden in.
De juridische basis
De wetgever hecht in beginsel geen rechtsgevolgen aan een wanverhouding tussen vermogensrechtelijke afspraken bij EOT, wel integendeel.
Artikel 1287 Ger.W. bepaalt net dat partijen inzake hun wederzijdse rechten vrijelijk een vergelijk kunnen treffen. De overeenkomst hoeft dus niet “evenwichtig” te zijn om geldig te zijn. Echter, in het uitzonderlijke geval van gekwalificeerde benadeling mag de rechter wél nagaan of de overeenkomst kan vernietigd worden wegens een ernstig onevenwicht. De voorwaarde is wel dat het onevenwicht het gevolg is van misbruik van de kwetsbare positie van één van de partijen.
Die kwetsbaarheid moet concreet zijn (bv. psychisch, financieel, emotioneel), en de andere partij moet daarvan bewust gebruik hebben gemaakt om een aanzienlijk voordeel te verkrijgen. Cruciaal: er moet bewijs zijn van het misbruik én van de impact ervan op de overeenkomst.
Wat vond het Hof?
Het Hof oordeelde op basis van de feiten en de stukken dat er niet was voldaan aan de cumulatieve vereisten inzake gekwalificeerde benadeling.
- Er was geen kennelijk of manifest onevenwicht aangetoond
Het Hof bevestigde dat de rechtsgrond van gekwalificeerde benadeling slechts met grote omzichtigheid kan worden toegepast, zeker bij EOT-akten die het resultaat zijn van een onderling afgestemd ‘totaalpakket’. Elk beding is onlosmakelijk verbonden met het andere en vaak het resultaat van geven en nemen, van besprekingen en onderhandelingen. De financiële toegift van de man in kwestie zou perfect kunnen aangemerkt worden als een alternatieve manier van bijdragen in het onderhoud van de kinderen of van de moeder (invalide). Bovendien bekwam hij wel de (recente) wagen, zijn groepsverzekering en pensioensparen (geen waardes bekend), allen zonder betaling van opleg.
- De zwakke positie van de man is niet aangetoond
Het Hof oordeelt dat de man niet aantoont dat er in zijnen hoofde een verminderd denkvermogen was. Het louter hebben van depressieve klachten, zelfs een opname wegens depressie, toont op zich de zwakke positie niet aan.
- Misbruik van de zwakke positie (als die er al was) wordt niet aangetoond
De vrouw bleek fybromyalgie te hebben. Deze ziekte was volgens het Hof eerder van aard om de (onbewezen) stelling van de man – dat de vrouw zich in een machtspositie bevond- te ondergraven.
Bovendien werden de partijen begeleid door een notaris en door een (gezamenlijk aangestelde) advocaat.
Het Hof wees de vordering van de man dus af.
Wat nemen we hieruit mee als scheidingsprofessional?
Voel je een onevenwicht in de onderhandelingen? Is iemand emotioneel of mentaal kwetsbaar? Bespreek dat. Zorg voor begeleiding, check de draagkracht én het draagvlak.
EOT als globaal akkoord
Een EOT-akkoord is geen “ik koop dit jurkje en breng het volgende week terug”-scenario.
Het is een totaalpakket, met vaak een delicaat evenwicht, emoties en compromissen.
Het feit dat men achteraf beseft dat men “beter” had kunnen onderhandelen, is geen juridische grond voor vernietiging.
Help je cliënten dus niet alleen om te onderhandelen, maar ook om te begrijpen dat ‘geven en nemen’ geen onevenwicht is – het is de deal die leidt tot een globaal akkoord.
Of zoals een scheidingscoach ooit zei: “Een goede EOT-overeenkomst laat beide partijen een beetje zuchten – maar niet huilen.” 😅
Wij zijn Vera en Nele. Twee enthousiaste juridische experts die hun jarenlange ervaring en kennis met jou willen delen. Als gepassioneerde professionals hebben we een diepgewortelde passie voor het scheidingsrecht en streven we ernaar om anderen te helpen in hun cariëre.
Naast het advies in deze Blog organiseren we opleidingen, bieden we modeldocumenten aan en voorzien hulpmiddelen om te groeien als scheidingsprofessional.
